DEVREK TARİHİ – ÖMÜR ÇELİKDÖNMEZ
Devrek, asırlar boyu çeşitli kavimlerin yaşadığı bir yer olup, bugünkü kasaba Türk’ler tarafından kurulmuştur. Devrek İlçesi’nin ve çevresinin eski bir yerleşim sahası oluşu buralarda yapılan kazılar ve tesadüfen rastlanan arkeolojik kalıntılar tarafından belirlenmiştir. Çevrede yaşayan en eski kavim Etiler (Hititler)’dir.
Bu uygarlığının kalıntılarına yer yer rastlanır. M.O. 800 yılında çevreye Frigyalılar egemen olmuştur. Yöremizin M.O.33’l’de İskender İmparatorluğunun egemenliğine girdiği ve M.O.280 de Pontus İmparatorluğunun sınırları içerisine geçtiği, M.O.l30’da Romalıların egemenliği altına girdiği ve Romalıların M.S.395 tarihinde ikiye ayrılması ile Bizans İmparatorluğunun egemenliğine girdiği görülmektedir. Bu tarihlerde bölgenin ismi Pohlogonya’dır. İlk olarak Hicri 456 tarihinde Bolu ve Ereğli Havalisinin Selçuk Türkleri tarafından fethedilmesinden sonra Devrek civarı Türklerin eline geçmiştir. Malazgirt savaşından sonra Türk hakimiyeti devam eder. Hatta halk arasında yaşayan bir efsaneye göre Alparslan’ın Devrek’e geldiği ,bu günkü Alparslan köyünde karargah kurduğu ve Bizans İmparatoru Romansla savaştığı söylenir. Ancak tarihi kayıtlar Alparslan’ın Kızılırmağı geçmediğini, gösterir. Fakat 1070’de Alparslan’ın (Büyük Selçuklu) orduları Kutalmışoğlu Süleyman şah kumandasında sahil yolundan geçerek Sapanca ve İzmit’te Bizans orduları ile karşılaşmış olmaları bu civarda konak lamalarının mümkün olacağı varsayımını kuvvetlendirmektedir.
Zonguldak yöresinde bulunan Bizanslıların idaresindeki zayıflamadan ve kendi içindeki kargaşalardan yararlan Emir Karatekin 1084’te Ulus, Bartın ve Devrek topraklarını ele geçirmiştir. Ancak yörenin Türklerin elinde kalması uzun sürmemiştir. Gerek Büyük Selçuklular ile Anadolu Selçukluları arasındaki, yönetim mücadelesinden gerekse başlamış olan Haçlı savaşları sırasında Zonguldak ve Havalisi tekrar Bizanslıların eline geçmiştir. Hicri 726 tarihinde Bolu ve Ereğli havalisi Osmanlı Padişahlarından I. Osman Gazi’nin son devirlerinde onun silah arkadaşı olan Konuralp komutasında gönderilen ordularla tekrar Türk İdaresine alınmış, II. Padişah Orhan Gazi’nin ilk devirlerinde kontrol. daha da güçlenmişse de bilinmeyen bir takım nedenlerden dolayı idari hakimiyet ve idari teşkilat tam olarak kurulamamıştır. Hicri 804 tarihinde IV. Osmanlı Padişahı Yıldırım Beyazıt zamanında bu mevkii tamamen Osmanlı Türk İdaresine geçmiş ve Mülki İdare kurulmuştur. 13.Yüzyıl sonralarında Bizanslılarla iyi ilişkiler içinde bulunan Cenevizliler Zonguldak yöresinde kıyı iskelelerinden ticari, amaçla yararlarıırlarken kıyıların kontrolünü ellerine alması üzerine yöre topraklarında Bizans hakimiyeti de son buldu. Devrek, Eflani, Bartın, Safranbolu,Ulus ve Karabük toprakları 1335 yılında bağımsızlığını elde eden Candaroğlu Beyliği sınırları içerisine girdi. Candaroğulları Beyliğindeki taht kavgasından yararlanan Yıldırım Beyazıt ; 1392 de bu beyliği yıkarak topraklarını Osmanlı İdaresine aldı.1402 de Beyazıt Ankara savaşında Timur’a yenilince Candaroğulları Beyliği yeniden bağımsızlığını kazanmış,ancak bu Beyliğin Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında egemenliğine son verilerek, Devrek ve havalisi Osmanlı egemenliğine kesin olarak katılmış oldu.
18.Yüzyılda memleketin yeniden teşkilatlanması ile Devrek ve çevresi 1831’de Kastamonu Sancak Beyliği içerisinde yer almıştır. 19.Yüzyılın ortalarından itibaren Taş Kömürü Ocakları ile hızlı bir gelişme sağlayan Zonguldak ve çevresi 1876 yılında Kastamonu Merkez Sancağına bağlı iken 1877’de Bolu Sancak Beyliğine bağlandığı tespit edilmiştir. Aynı tarihlerde Devrek, Ereğli Kazasının bir nahiyesi durumuna gelmiş ve 1887de aynı Sancağa bağlı bir kaza olmuştur. Bazı kayıtlarda bu bilginin (Hamidiye namı ile III. sınıf bir kaza olması (17 Temmuz.1887) 26 Şevval 1304 tarih ve 1988 sayılı Sayı I. de Tarik Gazetesinde Padişahın emri ile Dahiliye nazırlıgı tarafından III.Sınıf bir kaza olduğu mealinde bildirilmiştir.) şeklinde yer aldığı belirlenmiştir.
14 Mayıs l920’de müstakil mutasarrıflık olan Zonguldak Merkezine Bartın, Hamidiye (Devrek), Ereğli kazaları bağlanmıştır. Devrek İlçesi Zonguldak İline bağlı olarak Çarşamba (Çaycuma), Gökçebey ve Eğerci Bucaklarını içine alarak durumuna devam etmiş ise de daha sonra Çarşamba Bucağı, Çaycuma adı altında 1944 yılında Devrek İlçesinden ayrılarak bağımsız bir ilçe olmuştur. Yine 20 Mayıs l990 tarih ve 20523 sayılı Resmi Gazetede yürürlüğe giren 09.05.1990 tarih ve 3644 sayılı yasa gereğince Gökçebey nahiyesi de Devrek İlçesinden ayrılarak bağımsız bir İlçe olmuştur.
Devrek’in Milli Mücadeledeki Yeri
Devrek’in Milli Mücadeledeki yeri ve Devrek Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti :Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a ayak bastığı günlerde Devrek’te de Milli Mücadele için çalışmalar başlamıştır. Bir zamanlar Çaycuma’da nahiye Müdürlüğü de yapmış olan Kadri Cemali Bey’in attığı Milli Mücadele kıvılcımı Devrek Müftüsü ve Kadısı Abdullah Sabri Efendinin önderliğinde gelişmiştir. Çünkü O, ilk günlerde gizliden yapılan Milli Mücadele çalışmalarını açıktan yürütmeye başlamıştı. Camilerdeki konuşmalarının yanı sıra Millet Bahçesinde de Mitingler, toplatılar düzenliyor, Milli Mücadele için halkı konuşmaları ile galiyana getiriyordu. Abdullah Sabri Efendi bu toplantılarda yaptığı konuşmalarında: “Muhterem Cemaat ,tüm yurdumuzda bu günden itibaren Kurtuluş Savaşı başlamıştır. Şimdi ise alacağınız karar ve çekeceğiniz telgrafla kadınımız, kızımız,topumuz,tüfeğimizle Mustafa Kemal’in yanında yer almalıyız. İşte Vatan elden gidiyor. Hep beraber kurtaracağız “ Belirlenen çalışmaların etkisi ile Devrek halkı Kuvayı Milliye tarafında yer almıştır. Hatta İlçe Kaymakamı Şükrü Beye İstanbul Hükümeti ile olan ilişkisini kesmesi hususunda baskı dahi yapılmıştır. Bu bakımdan muhtemelerı yörede Müdafaai Hukuk Cemiyetini ilk kuran İlçe Merkezlerinden birisi Devrek’tir. Ancak bütün araştırmalara rağmen Devrek Müdafaai Hukuk Cemiyetinin üyeleri ve kuruluş tarihi tam olarak tesbit edilememiştir. Bazı kaynaklarda sadece Devrek’te Osman Beyin Başkanlığında Müdafaai Hukuk Cemiyeti kurulduğu belirtilmektedir. Devrek’teki bazı kişiler tarafından; Müftü Abdullah Sabri Efendi ( milletvekili olunca onun yerine Müftü olan Tahir Efendi) , Salmanoğlu Hacı Süleyman Efendi, Kavakzade Hacı Emin Ağa, Mekikzade Hacı Mehmet Efendi, Kitapsız İsmail Efendi, Kadir Cemali (Nahiye Miidürü) Bey, Yeşilbaş Hacı Osman Efendi ve Hacı Abdullah Efendinin Müdafaai Hukuk Cemiyetinde çalıştıkları belirtilmektedir. Devrek Milli Mücadele esnasında Bolu, Gerede ile Bartın, Zonguldak ve Ereğli arasında Kuvayi Milliye lehine bir tampon bölge görevini üstlenmiştir.
l. Düzce isyanının Bolu, Gerede’den sonra Safranbolu’ya sıçradığı ,Devrek’te isyan çıkmadığı Devrek’in Milli Mücadele için önemi kendiliğinden ortaya çıkar. Muhtemelen halkının Milli Mücadeleye verdiği tam destek nedeniyle Devrek , yöredeki Kuvayi Milliye faaliyetlerinde karargah görevini de yapmıştır. Devrek halkı bu Karargaha zarar gelmemesi için Dorukan’da nöbet tutmuştur. Aynı zamanda işgale uğrayan Ereğli’nin yardımına koşmuştur. Devrek Müdafai Hukuk Cemiyeti gerek Devrek’ten gerekse Devrek üzerinden batı cephesine yapılan ikmal faaliyetlerinde çok önemli ve değerli hizmetler vermiştir.
DEVREK İDARİ YAPISI
1877 yılında “HAMİDİYE” adıyla Bolu Sancağına bağlı bir ilçe olarak kurulmuştur. Devrek, 14 Mayıs 1920 yılında Zonguldak İline bağlanmıştır. Çaycuma 1945, Yenice 1955, Gökçebey ise 1990 yılında Devrek’ten ayrılarak müstakil birer ilçe olmuşlardır. Devrek 5 mahalle 3 belde (Kasaba) 76 köy’den oluşmaktadır.
BELDELER
Çaydeğirmeni, Eğerci , Özbağı
ÖZEL İDARE
Mülkiyeti İl Özel İdaresine ait 1989 yılında yapılmış olan binanın ikinci katında 1 Müdür ile hizmet vermektedir. Köylere Hizmet Götürme Birliği’de Özel İdare bünyesinde faaliyetlerine devam etmektedir. 2002 yılı kesin hesabı: 4.504.553.895.469-TL
DEVREK BELEDİYESİ
Belediye Teşkilatı 1877 yılında kurulmuştur. 5 mahalleden oluşmaktadır. 2002 Yılı Tahmini Bütçesi: 5.804.148.000.000-TL Personel Durumu; Kadrolu İşçi : 51 Geçici İşçi : 80 Memur : 39 Sözleşmeli Personel: 2 Toplam :172
DEVREK SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPI
Devrek ilçe, belde ve köylerinde yaşayan halk kanunlara saygılı ve yeniliklere açıktır. İlçe ve çevresinde kız kaçırma olayları dışında önemli asayiş olayları olmamaktadır. Halk yabancılara karşı saygılıdır. Kısmen de olsa eski adet, gelenek ve göreneklerine bağlıdır. Köy düğünlerinde davul zurna çalınır. Son yıllarda köyde yaşayan ailelerden bazıları Merkez ilçede düğün salonlarında orkestra eşliğinde düğünler yapılmaktadır. Merkez ilçede ise birkaç düğün salonu bulunmakta olup, genellikle düğünler salonda yapılmaktadır. Dini ve Resmi Bayramlara gerekli önem verilmektedir. İlçemizde her yıl temmuz ayının üçüncü haftasında Devrek Bastonu’nun tanıtımı amacıyla “Devrek Baston ve Kültür Festivali” düzenlenmektedir. 2004 yılında 20.cisi düzenlenecektir. Bolu mülki sınırlarında bulunmasına rağmen “Yedigöller Milli Parkı” ilçe turizmine canlılık getirmektedir. İlçemize uzaklığı 54 Km. dir. Bostandüzü Mesire Alanı yaz aylarında piknik alanı olarak bölgeye hizmet vermektedir. İlçeye uzaklığı 8 Km. dir. Şubat – Mart aylarında ilçemizde Av Turizmi yapılmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinden gelen avcılar ormanlarımızda domuz avı için yoğun ilgi göstermektedirler.
DEVREK İLÇESİNİN COĞRAFİ YAPISI
İLÇENİN YERİ:
Devrek İlçesi, Batı Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde, Zonguldak İl Merkezinin 60 Km. güneydoğusunda bulunmaktadır. İlçenin Deniz seviyesinden yüksekliği 100 metredir. İlçenin Yüzölçümü 1080 Km2’dir. İlçenin Yeryüzü Şekilleri: Devrek İlçesi etrafı dağlarla çevrili çukur bir alana kurulmuştur. Başlıca Dağları: Batısında Babadağı, Güneyinde İlçenin en yüksek dağı olan Göldağı, Güney doğusunda Akçasu ve Yenice Dağları, Eğerci yöresinde Aksu, Karadere ve Kuşkayası Dağları vardır. İlçenin en önemli yaylası Eğerci Bölgesinde bulunan Aksu yaylasıdır. En yüksek tepesi 925 metre olan Dorukan Tepesidir. İlçede Bulunan Akarsular: İlçenin en önemli akarsuyu Devrek çayıdır. Devrek çayı, Bolu’nun Abant dağlarından doğup büyük su adını alır. Yeniçağ’dan ve Dirgine yakınlarından katılan iki önemli koldan sonra Devrek Çayı adını alır. Çomaklar Deresi ve birkaç ufak dere de bu çaya katıldıktan sonra Gökçebey İlçesi yakınlarında Karabük’ten gelen Soğanlı Çayının devamı olan Yenice Çayı ile birleşerek Filyos Çayını meydana getirip, Filyos Bucağında Karadeniz’e dökülür. İlçenin Bitki Örtüsü İlçe sınırları içinde Türkiye’nin en zengin orman alanları yer almaktadır. Bu ormanlar iğne yapraklı (Çam), Yayvan yapraklı (Meşe), ağaçlarından oluşmaktadır. Ormanların eteklerinde meşe ağaçlarına rastlandığı gibi bazı köylerde bu meşelikler koruma altına alınmıştır.
Devrek İlçemizde en çok bulunan ağaçlar;
Köknar, Kayın, Meşe, Çam, Karaağaç, Kestane ve Ihlamur ağacıdır.
İlçenin İklimi
İlçenin iklimi genellikle ılıman deniz iklimi özelliklerini gösterir. Yazları serin,kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık yağış miktarı ortalama l7O metrekare/kg.dır. En sıcak yaz ortalaması 24-26 derece,en düşük ay ortalaması ise 5 -7 derecedir. Dört mevsim yağışlı geçmektedir.
İLÇENİN EKONOMİK YAPISI
DEVREK EKONOMİSİNİ DÖRT ANA GRUPTA TOPLAYABİLİRİZ
TTK (Türkiye Taş Kömürü) işletmelerinde çalışanlar veya emekli olanlar, Yurt dışında çalışanlar veya emekli olanlar, (Tahminen 10.000 kişi) Orman işçileri ve çiftçiler, Sanayici – Tüccar ve Esnaf
İLÇEMİZDE BULUNAN BAŞLICA SANAYİ KURULUŞLARI
CİLAS KAUÇUK, (Kauçuktan mamül titreşim takozu üretmekte ve ihraç etmektedir.) BAŞOĞLU (Orman Ürünleri ve Lastik Kaplama A.Ş.) ATILIM Orman Ürünleri Ltd.Şti. AYANOĞLU A.Ş. (Salyangoz eti fabrikası, yurt dışına ihraç yapmaktadır.) DEVREKTAŞ (Orman Ürünleri Sanayi A.Ş.) DEVLAS (Kauçuk takoz üretimi) DEVMER (Mermer Fabrikası, yıllık üretim kapasitesi 40.000m2.) PINARTAŞ (Torbalanmış toz kireç üretimi yapılmaktadır) MUÇİTSAN (Çivi ve Tel üretimi)
DPT VERİLERİNE GÖRE;
DEVREK 1996 yılında 858 ilçe arasında 3. gelişmişlik grubunda ve 247. sırada yer almaktadır. DEVREK 2003 yılında 872 ilçe arasında 3. gelişmişlik grubunda ve 335. sırada yer almaktadır. DEVREK 1996 yılında 88. sıraya gerilemesine rağmen, BAYBURT-BİTLİS-BİNGÖL-AĞRI merkez ilçelerinden daha üst sıralarda yer almaktadır.
ÇALIŞAN VE EMEKLİ SAYISI
Emekli maaşı alan sigortalı:15.453 Aktif Çalışan İşçi Sayısı :2.853 Aktif İşyeri Sayısı : 664 Bankadan Aylık Alan Sigortalı: 18.306 Sigortalıların sayısı İlçe toplam nüfusunun %27’ sine tekabül etmektedir 1916 tarihli Bolu Sancağı Salnamesinde yer alan bilgilere göre Devrek Ticaret ve Sanayi Odası 1916 yılında kurulmuştur.
DEVREK TİCARET VE SANAYİ ODASININ KURUCU ÜYELERİ
Reis; Yeşilbaş Hacı Osman Efendi 2.Reis; Selmanzade Hacı Süleyman Efendi 1.Muavin; Hacı Mustafa Efendi 2.Muavin; Çerkez İsmail Efendi Aza; Hacı Mehmet Ağa Aza; Hacı Ali Zade Ali Efendi Aza; Çağalı Hacı Emin Efendi Aza; Aşır Efendi Aza; Hacı Ahmet Ağa Aza;Hüseyin Efendi Aza; Mahmut Ağa Aza; Hacı İbrahim Efendi 1919-1922 yılları arasında Devrek Ticaret Odasına kayıtlı Devrekli Tüccar Esnafın dökümü şu şekildedir: 21 Bakkal , 1 Eczacı, 1 Elbiseci, 5 Fırıncı, 1 Kasap, 4 Kunduracı, 5 Keresteci, 1 Müteahhit, 1 Lokantacı, 25 Manifaturacı ve Tuhafiyeci, 1 Müskiratçı, 1 Saraç ve Semerci, 1 Tütün Bayii TOPLAM 68 tüccar ve esnaf şeklindedir. Ayrıca 7 Gayrimüslim Ermeni Tüccarında Ticaret Odasında kayıtlı olduğu görülmektedir. Zonguldak Ticaret Odasının 1919 yılında kurulduğu göz önünde bulundurulursa Devrek ilçesinin bölgeye iktisadı hayatında oynadığı rol daha iyi anlaşılacaktır. 1928 yılında Devrek Ticaret ve Sanayi Odası, 1923 yılında Ereğli Ticaret ve Sanayi Odası İktisat Bakanlığınca görülen lüzum üzerine Zonguldak Ticaret Odasına rapt ve ilhak edilmiştir. 1986 yılında Devrek ilçesinde yeniden Ticaret ve Sanayi Odası kurulmuş, Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı Devrekli üyelerin kayıtları Devrek Ticaret ve Sanayi Odasına aktarılmıştır.
DEVREK İLÇENİN NÜFUSU
2000 YILI NÜFUS SAYIMINA GÖRE;
Merkez : 21.360 Köyler : 45.158 TOPLAM : 66.518
Kaynak: Devrek Tarihi’nin En Geniş Araştırması ÖMÜR ÇELİKDÖNMEZ’in “Devrek Tarihi” Adlı Eserinden
